สรุปเนื้อหา เซลล์ ออร์แกแนลล์ การแพร่และออสโมซิส ม.1

เซลล์ในร่างกายมีกลไกลการนำสารผ่านเข้าออกเซลล์ในรูปแบบที่แตกต่างกันตามขนาดโมเลกุลของสาร ความเข้มข้นของสารระหว่าง 2 บริเวณที่แตกต่างกัน รวมทั้งปัจจัยร่วมอื่นๆ เป็นเรื่องที่ไม่ยากในการทำความเข้าใจ และมักจะปรากฏในข้อสอบบ่อยๆ ซึ่งการเคลื่อนที่ของสารสามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลักๆ ดังนี้

1. การเคลื่อนที่ของสารผ่านเข้าออกเซลล์แบบผ่านเยื่อหุ้มเซลล์(ต้องทะลุผ่านเยื่อหุ้มเซลล์)

2. การเคลื่อนที่ของสารผ่านเข้าออกเซลล์แบบไม่ทะลุผ่านเยื่อหุ้มเซลล์(แบบนี้ไม่ทะลุผ่านเยื่อหุ้มเซลล์แต่อาศัยเยื่อหุ้มเซลล์โอบล้อมสารที่มีขนาดใหญ่กว่าช่องว่างระหว่างเยื่อหุ้มเซลล์เข้ามา)

จากที่กล่าวมาก็จะสังเกตเห็นได้ว่าการเคลื่อนที่ผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ได้แบบกรณีที่ 1 สารจะต้องมีขนาดเล็กกว่าช่องว่างระหว่างเยื่อหุ้มเซลล์ จึงจะสามารถเคลื่อนที่เข้าออกได้ แต่ในกรณีข้อ 2 สารต้องมีขนาดใหญ่กว่าช่องว่างระหว่างเยื่อหุ้มเซลล์ ดังนั้นจึงไม่สามารถทะลุผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ได้ แต่อาศัยการโอบล้อมสารนั้นเข้ามาสู่เซลล์แทน เรามาดูแต่ละประเด็นนะครับ

1. การเคลื่อนที่ของสารผ่านเข้าออกเซลล์แบบผ่านเยื่อหุ้มเซลล์(จำไว้นะครับ ว่าต้องทะลุผ่านเยื่อหุ้มเซลล์) แบ่งได้เป็น 2 ประเภทขึ้นอยู่กับการใช้พลังงาน ATP จากเซลล์

1.1 แบบไม่ใช้พลังงาน ATP (Passive transport)

1) การแพร่ (Diffusion) มี 2 แบบคือ

– การแพร่แบบธรรมดา (Simple diffusion)

– การแพร่โดยอาศัยตัวพา (Facilitated diffusion)

2) ออสโมซิส (Osmosis)

3) ไดอะไลซิส (Dialysis)

4) อิมบิบิชัน (Imbibitions)

5) การแลกเปลี่ยนไอออน (Ion exchange)

1.2 แบบใช้พลังงาน ATP (Active transport)

1) กระบวนการแอ็คทีพทรานสปอร์ท (Active transport)

2. การเคลื่อนที่ของสารผ่านเข้าออกเซลล์แบบไม่ทะลุผ่านเยื่อหุ้มเซลล์(จำไว้นะครับ เข้าออกแบบนี้ใช้พลังงาน ATP ทุกกรณี) สามารถแบ่งได้เป็น 2 แบบ

2.1 กระบวนการเอกโซไซโตซิส (Exocytosis)

2.2 กระบวนการเอนโดไซโตซิส (Endocytosis)

1 ) ฟาโกไซโทซิส (Phagocytosis) 

2) พิโนไซโทซิส (Pinocytosis)

3) การนำสารเข้าสู่เซลล์โดยอาศัยตัวรับ (Receptor mediated endocytosis)