สรุปเนื้อหา เนื้อเยื่อ โครงสร้าง และการลำเลียงสารของพืช ม.5

โครงสร้างของรากพืชใบเลี้ยงคู่และพืชใบเลี้ยงเดี่ยวที่มีการเติบโตปฐมภูมิตัดตามขวางมีการเรียงตัวของเนื้อเยื่อแตกต่างกันชัดเจน แบ่งออกได้เป็น 3 ชั้น ซึ่งมีรายละเอียดดังนี้

1. เอพิเดอร์มิส เป็นชั้นนอกสุดประกอบด้วยเซลล์ผิวและเซลล์ขนรากที่เรียงเป็น 1 แถว

2. คอร์เทกซ์ (cortex) เป็นชั้นถัดจากเอพิเดอร์มิสเข้าไปประกอบด้วยพาเรงคิมาเป็นส่วนใหญ่ ด้านในสุดของคอร์เทกซ์มักเห็นเซลล์เรียงเป็น 1 แถวชัดเจนเรียกว่า เอนโดเดอร์มิส (endodermis) ซึ่งมีลักษณะพิเศษคือ มีซูเบอรินสะสมเป็นแถบเล็กๆ รอบเซลล์ ยกเว้นด้านที่ขนานกับเอพิเดอร์มิสเรียกแถบนี้ว่า แถบแคสพาเรียน (Casparian strip) เอนโดเดอร์มิสมีหน้าที่ควบคุมทิศทางการลำเลียงน้ำทางด้านข้างจากเซลล์ขนรากผ่านคอร์เทกซ์จนเข้าไปสู่ไซเล็ม ในเซลล์เอนโดเดอร์มิสที่ทำหน้าที่ไปนานๆ หรือเซลล์แก่ขึ้นอาจมีลิกนินมาสะสมเพิ่มเติมมากทางด้านข้างและด้านในที่ขนานกับผิวทำให้เกิดผนังเซลล์ทุติยภูมิที่มีความหนาเป็นพิเศษ ซึ่งเอนโดเดอร์มิสในช่วงนี้ไม่มีหน้าที่เกี่ยวข้องกับการควบคุมทิศทางการลำเลียงน้ำในแนวระนาบอีก

3. สตีล (stele) เป็นชั้นที่อยู่ถัดจากคอร์เทกซ์เข้าไปโดยอยู่ถัดจากเอนโดเดอร์มิส ประกอบด้วยชั้นต่างๆ ดังนี้

• เพริไซเคิล (pericycle) ประกอบด้วยเซลล์พาเรงคิมาเรียงเป็นวง ซึ่งอาจมีเซลล์ 1 แถวหรือหลายแถวแล้วแต่ชนิดของพืช เซลล์บริเวณนี้สามารถเปลี่ยนกลับไปเป็นเนื้อเยื่อเจริญเพื่อสร้างรากแขนงได้ นอกจากนี้รากพืชบางชนิดที่มีการเติบโตทฺติยภูมิ เพริไซเคิลสามารถเปลี่ยนสภาพเป็นคอร์กแคมเบียมได้

• วาสคิวลาร์บันเดิลหรือมัดท่อลำเลียง (vascular bundle) มีจำนวน 1 กลุ่ม ประกอบด้วย ไซเล็มปฐมภูมิ (primary xylem) อยู่ตรงกลางของราก กลุ่มเซลล์มีลักษณะเป็นแฉก และโฟลเอ็มปฐมภูมิ (primary phloem) อยู่ระหว่างแฉกของไซเล็มปฐมภูมิ จำนวนแฉกของไซเล็มในรากพืชใบเลี้ยงคู่จะมีประมาณ 4-6 แฉก ส่วนในรากพืชใบเลี้ยงเดี่ยวจะมีจำนวนแฉกของไซเล็มมากกว่า

• พิธ (pith) คือ บริเวณตรงกลางของรากที่ประกอบด้วยเซลล์พาเรงคิมา ในรากพืชใบเลี้ยงเดี่ยวบางชนิด เช่น ข้าวโพด พบพิธเป็นบริเวณกว้าง  แต่มักไม่พบพิธในรากพืชใบเลี้ยงคู่ที่เจริญจากเมล็ดหรือรากแขนง อาจมีโอกาสพบพิธได้ในรากที่เจริญมาจากส่วนอื่นๆ เช่น สำต้น และใบ ซึ่งเป็นรากพิเศษ